Takım Elbisenin Gündelik Yaşama Etkilerini Yönlendirmek Üzerine Düşünceler

Haddinden fazla takım elbiseli insan var. Onlardan korkuyorum. Kâh resmi dairelerde kâh özel kuruluşlarda çevredeki herkese emirler savuruyorlar. Üzerlerinde yalnız don ve kravat olsa, diyorum, acaba o emirleri vermeye devam ederler miydi hâlâ? “Bilemem, ilgilenmem de.” Ben bugüne dek hiç takım elbise giymedim. Edinme ihtiyacı hissetmediğimden ya da o ciddiyet baskısını hissettirecek ortamlarda pek bulunmadığımdan sanırım. Henüz bir CV'm de yok. Hem ayrıca kravat nedir yahu? Gördüğüm en gereksiz şey. Okul dışında gömlek giymeye bile lise çağlarımda bulunmak durumunda kaldığım düğünlerde başlamıştım zaten. Sonra baktım o kadar da fena değil, ben bunu arada giyerim lan, dedim ve bu yazıya başlamadan evvel üzerime bir gömlek giydim. Altımda hâlâ donla oturuyor oluşum şu an konumuz değil. Onu sonra konuşuruz.

Takım elbiseli insanlardan söz ediyordum. Bunların -emir verenlerinin- bir kısmı, sözgelimi bize göre meçhul tarihlere dek bulundukları çatı altından başka yerlere gitmesine ket vurulmuş insanları ıslah etmeyi üzerine vazife bilen kişiler. Hâlihazırda belirli sınırların dışına çıkışı engelli insanların o durumları başlı başına kendiliğinden bir ıslah yöntemi olmasına ve koduğumun yasal çerçevesi de yalnızca bunu kapsamasına karşın, onlar ‘toplumun huzuru’ için birtakım psikolojik baskı yöntemleri geliştirip kaynağı belirsiz, belki de üzerine konuşulmasına bile gerek kalmaksızın salt kolektif bir bilinçaltına dayanan hastalıklı edimlerin emirlerini veriyorlar. Canımı esas sıkan bu değil. Elbette dışı parlak boyalarla kaplanıp içi çürümeye bırakılmış serbest piyasa demokrasilerinde bu gibi durumları olağan karşılamalıyız. Varlığının ehemmiyeti kendisinden emir alacak kelle sayısına endeksli varlıklar, doğaldır, pürüz çıkaran/pürüz çıkarmaya meyilli diğer varlıklar üzerinde tahakkümünü baskı ve şiddete başvurarak korumak isteyecektir. Herkes içine doğduğu ortamın sorgusuz sualsiz elemanı olacak, nefes aldığı müddetçe aklını fikrini bir kenara bırakıp onların emirlerine mutlak uyum gösterecektir (ki belki garip gelecek ama içlerinde bildiğin benekli don var bu kişilerin ve bu somut gerçeklik bile birilerine emir vermekten utanmaları için tek başına yeterli sebep oluşturmasına karşın, emir vermeye devam ediyorlar, akıl erdirmek mümkün değil). Söz konusu duruma elverişli varoluş kalıbını almaktan uzak kişilerin itildiği durumsa, bu durum hallolana dek burnu sürtmek, gerekirse yok olmaktır.

Elbette süreç hep böyle işlemez, ötesi de vardır. İçi kendisine tabi olguların varlığını artık kanıksaması yüzünden kokusunu duyamadığı pisliğe bulanmış bu işleyiş, kalıcı olabilmek adına, fertlerine varlığına rıza göstermeleri için gereksiz arzlar yaratıp kendini onların talebiyle besler. Söz konusu işleyişin dışını kaplayan parlak boya bundan öte bir şey değildir. Bugün insanların yaşamlarında üzerine pek konuşulmamasına karşın büyük yer kaplayan muhtelif siber alem ürünlerinin her şeyin daha iyiye gideceğine dair anlamsız ve sonu gelmez umutlar vererek insanı kendine -ve dolayısıyla sisteme- bağlaması, işleyişin bel kemiği denebilir olan küçük burjuva bireyler üzerinde sonu bir türlü gelmeyen ve kendileri fark etmediği müddetçe bu sürecin -belki de asla gelmeyecek- bitişini sürekli ertelemektedir. İnsanoğlunun büyük bölümü, sırtındaki yüke aldırmaksızın, çok yakında gözüken ama bir türlü ulaşılamayan, çünkü ucu sırtına binenlerin ellerine uzanan sopaya bağlanmış bir tutam samana ulaşmak için yorulmadan durmaksızın giden uyuz bir atı andırmaktadır. Öyle bitmez bir umut ki, sırtındakiler bu atı terbiye etmek için kırbacın adını anmaya bile artık gerek duymamaktadır. Birilerinin ‘demokrasi’ diye adlandırdığı budur.

Dönem dönem bu durumun belirtileri süzgeçten geçirilmiş hâliyle de olsa açığa çıktığında herkesin aklına anlık şüpheler düşse de, çözüm için mevcut legalitenin dışına çıkmaya pek kimse yanaşmaz. Zira mevcut işleyiş üyelerine daima içi boş umutlar vererek (sopa-saman-at-yük ilişkisi) onlarla arasındaki bağı güçlü tutar. Bu dengenin sağlamlığı insan türünün tek başınayken sahip olduğu düşünceleri bir araya geldikten sonra deforme olmaksızın koruyamamasına bağlanabilir. Tarihin başından beri, iyi niyetli insanların güzel fikirlerle bir araya gelerek yarattığı irili ufaklı harikaların ortak noktasına bakıldığında, hepsinin bir süre sonra yok edildiği veya ancak yozlaşıp deforme olmuş hâlde başlangıç hedeflerinden sapmış olarak varlığını sürdürebildiği görülecektir. Çünkü değişim daima bireyler özelinde başlar. Yerinde sayan bireylerin bir araya gelerek ortaya koyacağı herhangi bir yıkım ve yeniden-kuruluşun bugünden pek farklı bir geleceği olmadığı açıktır. Bu bağlamda, sözgelimi, karşıtı olduğunu iddia ettiği bürokratik-despotik dünyadan tek farkı reel sosyalizmin uygulanması olan yeni bir devletin mevcut işleyişe alternatif olarak hâlâ savunulmakta olması ilginçtir. Yirminci Yüzyıl’da uğradığı başarısızlığın bir kesimce salt iç ve dış mihraklara, öteki kesimce salt Stalinizm’e yıkılarak temizlenme çabası içine girilen Sovyetler’i bir de bu açıdan değerlendirmekte yarar var. Kim tarafından yazıldığını bilmediğim ama pek sevdiğim şu diyalog, meramımı özetleyebilir belki:

“Anne bak, kral çıplak!”
“Yavrum, mesele kralın çıplak olması değil; kralın olması.”

Kamboçya’nın Gayrisafi Milli Hasılasını Artırmak Üzerine Bir Deneme

Cebimde bir jilet var. O evden çıkarken, yarım saat sonra bir sosyal deney yapacağımı planlayarak almadım yanıma onu elbette. Sakal tıraşı olmak ya da birini öldürmek için de değil pekala; öylesine bir tekini karanlık banyodaki çamaşır makinesinin üzerinde duran onlu paketin içinden kimsenin bilmesi gerekmeyen bir iş için çekip almış olmalıyım. Daha önce milyonlarca kez aşındırdığım cadde ve sokaklarda bu berbat havada ne işim olduğuna, beş yıllık arkadaşıma karşı birden bire beliren asılma güdüsüne, montun kapüşonunu kafama geçirip atkıyı suratıma dolasam, sağ çaprazda duran kuyumcu dükkanının vitrininine tüm hızımla daldığımda olayı ufak sıyrıklarla atlatıp atlatamayacağıma, beş yıldan önce bitmeyecek gibi duran metro inşaatı sürüyorken çevrede açılmak üzere olan fast food dükkanını tadilatı esnasında tahrip ederek açılış tarihini olabildiğince erteletip erteletemeyeceğime, ve tüm bunlar aklımı aynı zaman diliminde meşgul ederken, tenha bir sokağın ıssız bir köşesinde cebimden çıkardığım jiletle önce sol sonra sağ bileğimdeki damarları parçalayarak yaratacağım kan kaybıyla bilincimin yok oluş sürecine tanıklık ederken birilerinin tesadüfen bana rastlayıp yaşamaya devam etmem için ambulans çağırıp çağırmayacağına dair en ufak fikrim yok. Buna karşın zihnimde bugün kurtulmak ya da mümkünse ilgimi çekenleriyle takas etmek istediğim ve birçoklarının sahip olmak isteyeceği türden olduğuna sizi temin edebileceğim tonla bilgi kırıntısı var. Neden sustuğumu, onlara içimi açmadığımı soran insanlarla, veya nasıl yapılacağına dair somut bir yöntem göremediğim ve fakat mevcut toplumsal normların hakimiyetinde olagelmesi halinde bundan daha iyi bir durum vaat edemeyeceğini kestirebildiğim devrimle hiçbir sorunum yok. Şimdilik. Yine de kendini uyuşturmaya yarayan rutinlerinden uzaklaştığında aklını yitirmeye bu denli yaklaşabileceği izlenimini veren bir insan tanıdığımı sanmıyorum. Tüm bunlar manidar bir olay karşısında o kaynağı belirsiz, kendinden emin gülümsemesini yüzünden eksik etmeyen, yanak kaslarının yardımıyla suratında bir tebessüm yaratmaktan daha radikal bir şey yapmamaya kendini programlamış bilgenin suratında hiçbir beklenti veya amaç taşımaksızın patlamaya hazırlanan dilsiz yumruğa ya da aklını çevrede kendine benzeyen birilerinin var olma ihtimaline bağlayan, samimiyet abidesi bir meczupa dönüşmenin sancılarını andırıyor. Bir yazı yazıp okuyanının canını sıkmaya, kısa süreli bir etki yaratmaya, ve fakat fazla zorlamaksızın, en fazla on dakika sonra eskisi gibi çayını içip televizyonunu seyretmekten kimseyi mahrum etmemeyi planlamak, amatör bir yazarın suratında da tebessüm yaratan cinsten bir uğraş. İnsanların yaşamlarında dönem dönem oluşan sancılı süreçlerin genelde hiç birbiriyle rastlaşmamasının üzücü olup olmadığı üzerine kafa yormaksa işin bir başka boyutu. İtiraf etmeliyim ki insanların çoğunun bu denli hımbıllaşmış olması, filmlerde görüp de öykündüğü şeylerin benzerlerine kendi yaşamlarında rastladıklarında burun kıvırması ve üstüne üstlük romantik olduğunu iddia etmesi canımı sıkıyor. Manikürlü ellerinin çekiciliğini Dario Fo okuyarak gözümde on katına çıkaran, servis aracındaki o kadının heyecansızlığı ve bir yıl boyunca aynı duraklarda karşılaşıp aynı dershanede bulunduğum kadının -blogunda harika şeyler yazmasına rağmen- sahip olduğu kayıtsız kişilik veya unutkanlık da cabası. Yine de evinde tek başına aşk filmi izleyip anırırcasına ağlayan, çeşitli mecralarda yalnızlığının kendisinde yarattığı derin izleri en ince ayrıntısına dek işleyen, sahip olduğu açgözlülük yüzünden çevresindeki insanlara baktığında tek kullanımlık birer prezervatiften başka şey göremeyen -olasılıkla mazoşist- bünyeler hakkında ahkam kesecek kadar kusursuz olduğumu sanmıyorum. Sonuçta, cepteki jiletle kendini öldürmeyi bir an göze almakla, tek başına izlenen aşk filmi esnasında hönkürerek ağlamak arasında pek de fark yok; nihayetinde hepsi bir.

Yeni Hayat

Sen gittin gideli, ben yeni alışkanlıklar edindim bebek.

Eski takıntılarımı aşıp yenilerine kapıldım. Artık seni düşünürken suratımda oluşan ebleh tebessümü kontrol edemeyip 'acaba o da beni düşünüyor mu' diye kafamı yormuyorum eskisi gibi. Beklentim kalmadı çünkü. Senin de beni düşünüp düşünmediğini bilmek fena olmazdı ya. Yine de böylesi iyi; en azından hayal kırıklığı yaşama riskim yok, kafam rahat. Bana bir kez bile mektup göndermemiş olmana rağmen, nereden alıştıysam, apartman girişindeki posta kutusuna bakmadan geçemiyorum. Oysa yeni adresimden haberdar olmadığını biliyorum. Daha önce yazdığım hiçbir mektubu yanıtlamamıştın gerçi; ama olsun, sahiden takmıyorum bunları. Ben daha çok evin sessizleşmesinden rahatsızım. Birlikte hepsini en az iki yüzer kez dinlediğimizden, kazara anıları canlandırır diye, müzik arşivimdeki tüm parçaları silmek zorunda kaldım. Tüm DVD'leri de yeğenime verdim; bir tek A Bout de Souffle hariç. Özel bir önemi yok aslında, öylesine bir tane seçtim o kadar filmin arasından; hatta doğrusunu istersen, hiç sevmem o filmi. Kendi kendime eğlenmeyi hatırladım bu arada, sanki karşımda sen varmışsın gibi, kendi kendime espri yapıp ardından gülmeyi. Günler birbirine benzediğinde çabuk geçerler sanırdım seninle birlikteyken; oysa öyle değilmiş. Günler yine birbirine benziyor ama böyle hiç de çabuk geçmiyor.

Son bir aydır evden çıkamıyorum bebek. Nohut, pirinç ve kuru üzümden başka erzak kalmamış, ben de kendime aşure yaptım yedim bugün. Sakallarım bir aydır tıraşsız; aynı tişörtü iki buçuk haftadır üzerimden çıkarmadığım için koltuk altımdan haberim yok; öğle yemeğimi (aşure) yedikten sonra işemeye gittiğimde, benim küçüğün çevresini ufak bir ormanın kapladığını fark ettim. Sen yanımdayken en fazla on günde bir etek tıraşı olduğum günler vardı; artık yok. Eskisinden daha pis ve özgürüm. Bu açıdan bakılınca iyiyim yani.

Biriken çöpleri almaya gelen apartman görevlisine (Kapıcı demiyorum artık, bu da yeni alışkanlıklarımdan.) nereden bakılsa on gündür açmıyordum kapıyı; ama bugün, evi tamamıyla saran kesif kokudan kurtulmak için mecburen açtım. Son bir aydır gördüğüm tek insan, apartman görevlimiz Salih abi. O da pek konuşkan biri değil, aynı benim gibi. En son ne zaman diyalog kurduğumuzu anımsayamıyorum. Belki de hiç kurmadık?.. Neyse.

Daha ilk şoku atlatamadığım dönemde, yakın arkadaşlarımdan birkaçı bir 'fuckbuddy' bulup beden ve zihin formumu korumam gerektiğini söylemişti. Çok düşündüm bunu; çünkü üzüntümü ve sıkıntımı çevreye yansıtmak istemiyordum. Gerçi hiçbir zaman böyle biri olmadım. Bir kere söyleyip ardından üstelemediklerine göre porno arşivi işimi görmek için şimdilik yeterli oluyor. Uzun zamandan sonra elimle temas kurmayı hatırladım, eski pratiğimi tekrar kazandım. Bu arada, peçete ve sabun stoklarım bitmek üzere, dışarı çıkmak zorunda kalacağım gün yaklaşıyor demek...

Yokluğunda, can sıkıntısından pipoya başlamaya da karar verdim bebek. Kapalı Çarşı'daki tüm esnafları teker teker gezdim; ama hepsinden ekseriyetle aynı cevabı aldım: "Prensip olarak, ropdöşambır ve kürk mantosu olmayanlara pipo satmıyoruz kardeşim!" Vazgeçtim. Birtakım öyküler yazmayı denedim, dergilere göndermek için, o da olmadı. Meğer yazdığım her hikayede seni anımsatan karakterler yaratmışım, farkına varınca, yazmayı da bıraktım. Şu sıralar başka uğraşılar arıyorum.

Velhasıl, sen gittin gideli, ben kendimi bir türlü bulamadım bebek. Oysa varlığını hissetmek bile güzel. Beni ayakta tutan da, emin değilim ama, bu olsa gerek. Belki biraz da, aşure.

Frekans ve Uyum ile Rüyanın Sonu

Ne yakın ne uzak bir akraba aracılığıyla kısa bir dönem muhatap olunmuş ve pek ısınılamamış (hisler karşılıklı olsa gerek) birinden basit bir istek mesajı alınmıştır. Olasılıkla başka kimselere de aynen gönderilmiş, toplu bir mesaj: hitapsız. Pek de umursanmayan biri olmasına karşın, önce -kaynağı bilinmeyen bir içtenlikle- yardım etmeye çalışılmış; ama çıkan basit bir engelde vazgeçilmiştir. Umursanmayan/umursanılmayan birine neden yardım etmek istenir? Kişiyi yardım etmesi için harekete geçiren his halihazırda bilinmektedir. Şans eseri biriyle tanışılır ve genel olarak hakkında söz etmenin bile anlamsız bulunduğu (Sahi, hakkında konuşmanın anlamlı olduğu bir şey var mı?) en temel meselelere bile farklı yaklaşıldığı görülür; hatta konuşmanın ileri safhalarında gerçeklik algısı yitirilir; dahası, bir noktadan sonra, aynı şeylerden bahsedilip edilmediğinden dahi şüpheye düşülür. Sonra, uzun bir müddet sonra, dışarıdakilere, göremedikleri düşünülen şeyleri algılamaları adına doğrudan dil dökmenin ne kadar anlamsız, acınası, belki iyi ama art-niyetli ve boş bir çaba olduğu gerçeğine uyanıldığı an, o güne dek yapılan her şeye teker teker yabancılaşılır; hayattaki o gün ve benzer olayların var olduğu günlerin hiç yaşanmamış olması dilenir. Bir şeyler için bilinçsizce çabalanmış, fakat sonunda, daha evvel görülmeyen bir tek -fakat hayati önem arz eden- şeyin farkına varıldığında geçmişteki her şeyden tümüyle vazgeçilmeye karar verilmiştir. Ardından aynaya bakıldığında görülen tek şey paramparça olmuş duvardır - ki o yıkık duvar artık bazı insanlarla göz göze gelindiğinde adeta çırılçıplak hissedilmesine neden olan bir ürpertinin kaynağı olacaktır. Kozaya çekilmeye atılacak ilk adımın hemen öncesi bu olsa gerek. Velhasıl, alınan mesajdan sonra kişinin içinde oluşan yardım etme isteğini yönlendiren ve hala bir şeyler için zavallı bir umut taşıdığının göstergesi olan his, şu an hakkında yazılırken bile yerin dibine geçilmesine sebep olan bir şeydir.

Ne utanç verici... Yalnız, bir insana yardım etmek için zihinde oluşan çağrışımlar, bağlantılar... Bu nasıl bir mekanizma, nasıl bir refleks, ha? Hala bir şeyleri -böyle- değiştirebileceğine dair küçük de olsa umut taşımak insanı nerelere düşürüyor, nasıl ayaklar altına alıyor, kendi özlüğünden koparıp tuhaflaştırıyor... Dahası, tüm bunlardan vazgeçmeye karar verip de konuşmaya, yazmaya hala devam etmek; tarifsiz bir acı.

Altmetinle (Görebildiniz mi?) uzaktan yakından ilgisi olmamakla beraber yazmaya devam etmek, hala (Evet, hala?) bir şeyler anlatmak nasıl bir ıstırap bilemezsiniz. Demek istediğim... yani demek istemediğim.... söz etmek ya da anlatmaktansa yalnızca yaşamak, ve üzerinde bir kelime dahi etmeksizin katlanılması gereken şeyleri anlatmak zorunda kalmanın beni nerelere sürüklediğini görebiliyor musunuz? Anlıyor musunuz? Şu an yazmak, konuşmak, nefes almak, bilincime maruz kalmak, ya da hala, nedensiz, kaynaksız bir umut taşımak beni kendimden koparıyor; bugüne kadarki her şeyi unutup geride bırakmış olma isteği beni kaçmaya; bir şeyleri paylaştığım insanlarla -herhangi bir şeyler "paylaşmayı" unutana dek- oralarda bir yerde kendimi tecrit etmeye zorluyor.

Kendilerini hapsettikleri tuhaf, yapay mutluluk evrenini, algı mekanizmalarını kapalı tutmalarına borçlu olan -ve en acısı, bundan en ufak rahatsızlık duymayan- insanlarla dalga geçmekte bir an bile zorluk yaşamazken; tek tük rastladığım ve iletişim kurulabilir, başka bir deyişle, frekans uyumu taşıyan insanların bende yarattığı çocuksu heyecan onlarla kurabileceğim olası bağlantıyı bile sekteye uğrattı çoğu zaman. Ve ben artık yorulduğumu, sürekli kendine çıkan çabalarımın -en azından bu boyutta- sonuna vardığımı, bu sıkıntılı ruh halinden kurtulana dek rutin hayatım dışında hiçbir şeyle uğraşmamam gerektiğini biliyorum.